”Üch wilayet inqilabi mezgilide, Exmetjan, Ishaqbék, Delilqan qatarliqlar aldinqi sepni közdin kechürdi.
Участники событий которые были в первых рядах: Ахметжан, Исхакбек, Делилхан.
1944-yili küzde Shinjang Ölkisining Ili, Tarbaghatay, Altaydin ibaret üch wailayitide Uyghur, Qazaq qatarliq az sanliq millet xelqliri, Shéng Shisey, Gomindang eksiyetchilirining zulmi we qebih hökümranliqigha taqet qilip turalmay, bir meydan zor kölemlik milliy azadliqni we démokratik siyasiyni qolgha keltürüshni meqset qilghan qoralliq küreshni qozghidi. Bu küresh yuqiriqi üch wilayette yüzbergen bolghachqa, üch wilayet inqilabi dep ataldi.
Shinjangdiki üch wilayet inqilabi Junggo Kommunistik partiyisining tesiri, qollishi we pütün memliket xelqi inqilabiy kürishining ilhami bilen, Shinjangdiki her millet ilghar zatlirining rehberliki we teshkillishi hemde Sowét Ittipaqining yardimi bilen partlighan. Inqilab 5 yil dawamlashqan, egri-toqayliqlar ichide tereqqiy qilip zoriyip, eng axirida pütün memliket xelqi démokratik inqilabining éqinigha qoshulup, Junggo kommunistik partiyisining biwasite rehberlikide chong qedemler bilen ilgiriligen.
Shinjang üch wilayet inqilabi Gomindang eksiyetchilirining Shinjangdiki hökümranliqigha qaxshatquch zerbe bérip, her millet xelqige belgilik démokratik hoquqni élip bergen; Gomindang eksiyetchilirining Shinjangdiki herbiy küchini cheklep, gherbiy shimal jeng meydanidiki xelq azadliq armiyisining ghelibisige maslashqan; Gomindang eksiyetchiliri we jahan’girlikning Shinjangni Sowét Ittipaqigha qarshi turidighan bazigha aylanduruwélish süyqestini meghlup qilip, Shinjangning tinchliq bilen azad bolushigha töhpe qoshqan. Maw Zédung 1949-yili 8-ayda Üch Wilayet Inqilabi rehbiri Exmetjan Qasimigha yazghan xétide: “Silerning köp yildin buyanqi kürishinglar pütün Junggo démokratik inqilabining bir qismi” dep éniq körsitip, bu inqilabiy heriketni toluq mueyyenleshtürgen we uninggha yüksek baha bergen.
Üch Wilayet Inqilabini obrazliq eks ettürüp bérish, xelqning tarixni eslishi we bu heqte pikir yürgüzüshi üchün, biz eyni chaghdiki nurghun süretler arqiliq Üch Wilayet Inqilabining aldi-keynidki weqelerni qisqiche tonushturimiz.
Üch Wilayet Inqilabidiki Ilghar Zatlarni Qisqiche Tonushturush
Оқуш
Exmetjan Qasimi, Uyghur, Ghuljida tughulghan.
1936-yili Moskwa Sherq Sotsiyalist Emgechiler Uniwérsitétida oqughan. 1942-yili 6-ayda Ghuljigha qaytip kélip inqilab teshwiqat ishliri bilen shughullan’ghan. 1943-yili 12-ayda türmige tashlan’ghan, 1944-yili türmidin qoyup bérilgendin kéyin Ghuljigha qaytip Üch Wilayet inqilabigha kirishken. Ilgiri-kéyin bolup Üch wilayet inqilabi waqitliq hökümitining ezasi, Shinjang Ölkilik Birleshme Hökümetning muawin reisi, Shinjang Ténchliqni Qoghdash Démokratik Birleshmisi merkiziy komitétining reisi bolghan. 1949-yili 8-ayning 27-küni Maw Zédungning teklipi bilen Shinjang wekillirini bashlap Béyping (Hazirqi Béyjing)da échilidighan Junggo Xelq Siyasiy Meslihet Kéngishining 1-yighinigha qatnishishqa méngip, Sowét Ittipaqining Irkutski tashqi Bayqal köli hawa boshluqigha kelgende, ayropilan hadisisi yüzbérip bextke qarshi qaza qilghan. Ахметжан Касим (1914 - 1949)
Exmetjan Qasimi er-ayal ikki perzenti bilen
Ахметжан Касим, супруга Майинур Касим с детьми
Exametjan Qasimining Ghulja Shehiridiki öyi
Exmetjan Qasimi xanimi Mahinur Qasim bilen süretlik jurnal körmekte
Ахметжан и Майинур читают журнал
Ishaqbék Mununof (1902-1949)
Ishaqbék Mununof, Qirghiz, Ulughchat Nahiyiside tughulghan. 1928-yili Sowét Ittipaqining Wolunj shehiride oqughan. Shéng Shisey dewride brigada komandiri bolghan. 1943-yili 9-ayda, Tashqorghan Nahiyiside azadliq teshkilati qurghan, 1944-yili Tashqorghan qozghilingigha rehberlik qilghan we Ghulja qozghilingigha qatnashqan, ilgiri-kéyin bolup, milliy armiye 1-atliq brigadisining komandir génerél mayori, milliy armiyining général polkownik qomandani, Shinjang Ölkilik Birleshme Hökümetning ezasi, qoshumche amanliq qoghdash ishliri muawin qomandani, yéngi démokratik ittipaqi merkiziy komitétining ezasi qatarliq wezipilerni ötigen. 1949-yili Béypingge Siyasiy Kéngesh yighinigha bérish sepiride, Exmetjan qatarliqlar bilen birge bextke qarshi qazagha uchrighan.
Исхакбек Моминов сын Киргизского народа
Ishaqbékning Ghulja shehiridiki öyi
Дом Исхакбека в Кульдже
Abdukérim Abbasof (1921-1949)
Абдукерим Аббасов
Abdukérim Abbsof, Uyghur, Atush Nahiyisidin. 30-yillarda Ürümchi Ölkilik birinchi ottura mektepte we Shinjang institutining shöbe ottura mektipide oqughan, Junggo kommunistlirining tesiride Marksizim nezeriyisini qobul qilghan. 1944-yili 4-ayda Ghuljida yoshurun ilghar teshkilat - azadliq teshkilatini qurushqa aktip qatnashqan. Ilgiri-kéyin bolup, Üch wilayet inqilabi waqitliq hökümitining ezasi qoshumche ishki ishlar nazaritining naziri, teshwiqat bölüm bashliqi, milliy armiye siyasiy bölümining mudiri, Shinjang Ölkilik Birleshme Hökümetning ezasi, qoshumche muawin bash katipi, yéngi déokretiye ittipaqi merkiziy komitétining ezasi, qoshumche axbarat bashqarimisining bashliqi qatarliq wezipilerni ötigen. 1949-yili Béypinggha Siyasiy Meslihet Kéngishi yighinigha bérish yolida Exmetjen qatarliq kishiler bilen bille bextke qarshi qaza tapqan.
Abdukérim Abbasof xotuni Lü Sushin hem balisi bilen bille
Абдукерим Аббасов, жена Лю Сушин и ребенок
Delilqan Sugurbayéf
Delilqan Sugurbayéf, Qazaq, Qabdulugey rayonida tughulghan. 1941-yili Sowét Ittiapqining Almuta shehiride oqughan. 1943-yili 10-ayda Altaygha qaytip kélip xelqning Shéng Shiseyge qarshi teshkilatigha we Altaydiki Qazaqlarning milliy oyghinish komitétige qatnashqan. Ilgiri-kéyin Altay partizanlirining bash qomandani, Altay waliy mehkimisining muwain waliysi, waliysi, milliy armiyining general mayor muawin bash qomandani, Shinjang Ölkilik Birleshme Hökümetning ezasi, qoshumche Sehiye bashqarmisining bashliqi, yéngi démokratiye ittipaqi merkiziy komitétining ezasi bolghan. 1949-yili Péypingge Siyesiy Meslihet Kéngishi yighinigha bérish sepiride, Exmetjanlar bilen bextke qarshi qazagha uchrighan.
Delilqan Sugurbayéf
1948-yili 7-ayning 29-küni Delilqan Ghuljigha barghanda her millet, her sahe kishilirining qizghin alqishigha érishti.
Встреча Делилхана с представителями разных национальностей, город Кульджа (29 июля 1948г.)
.
1935-yili Tashkent Uniwérsitétige ewetilgen ikkinchi türkümdiki oqughuchilar. Arqa ret soldin 2-orundiki kishi Seypidin Ezizi, soldin 3-kishi Seydulla Seypullayéf
Студенты Ташкентского Университета, во втором ряду второй слева Сейпидин Азизи, третий слева Сайдулла Сайпуллаев
. 1935-1938-yilliri Moskwa 48-Ülgilik mektipide oquwatqan Enwer Xanbaba (aldi ret ongdiki), Es’et Ishaqof (arqa ret soldiki)
(3) Nilqa Qozghilingidin Üch Wilayet Inqilabi Hökümitining Qurulushighiche
1944-yili 8-ayda, Ili Rayonidiki Nilqa Nahiyiside Shéng Shiseyge we Gomindang eksiyetchilirge qarshi qoralliq qozghilang kötürüldi.
1945-yili 4-ayning 24-küni, Maw Zédung Junggo Kompartiyisining “7-qurultiyi”da Bergen « Birleshme Hökümet Heqqide» namliq dokatida, Gomondang eksiyetchilirining Shinjang qatarliq az sanliq milletler rayonliridiki ékspilatatsiye qilish, ézishliri we qoralliq basturushtek eksiyetchil siyasitini söküp, Shinjangdiki üch wilayet inqilabini küchlük qollidi.
1945-yili 7-ayning 29-küni, Yen’ende neshr qilin’ghan Junggo kompartiyisining organ géziti «Azadliq Géziti» Shinjangdiki üch wilayet inqilabi toghriliq xewer berdi.
Nilqa qozghilingining asasliq rehberliri Ekber, fatix Muslimof, Gheni, Xemit qatarliqlar.
1944-yili 10-ayda, Nilqa partizanliri Gomindangning Nilqidiki Nahiyilik Saqchi Idarisini hujum bilen aldi.
1944-yili 11-ayning 7-küni, Ghuljida qoralliq qozghilang kötürülüp, Nilqa partizanlirigha sirttin maslashti. Eyni chaghda qoralliq qozghilangda hujum bilen élin’ghan asasliq nuqtilar Herembagh töpiliki, Guywang Ibadetxanisi, Ayrodrom, Ili rayonluq saqchi idarisi qatarliq orunlar idi.
1944-yili 11-ayning 12-küni, uch wilayet waqitliq hökümiti quruldi, 1945-yili 12-ayning 16-17-künliri, Ghuljida her millet wekilliri qurultiyi échilip üch wilayet imqilabi hökümiti resmiy quruldi.
1945-yili üch wilayet inqilabi hökümitining bir qisim rehberliri Tarbaghatay, Altay rayonliridiki bir qisim mes’ul kadirlar bilen Ghuljida jem boldi. Ular Maskimof (ichki ishlar nazaritining muawin naziri), Reximjan Sabirhaji (Ichki Ishlar nazaritining naziri), Basbay Cholaq Bapin (Tarbaghatay waliysi), Hakimbeg Xoja (Hökümetning muawin reisi). Elixan Töre (Hökümet reisi), Abdumutali Xelipe (Diniy Ishlar naziri), Muhemmetjan Mexsum (Aliy Sot bashliqi), Chamish Mamiyéf (Altayning muawin waliysi), Exmetjan Qasimi (Hökümet ezasi), Abdurup Mexsum (Hökümetning bash katipi), Enwer Musabayéf (Maliye Nazaritining naziri) qatarliq mes’ul kishiler idi. Bu ularning shu chaghda chüshken süriti.
Üch wilayet inqilabi hökümiti qurulghandin kéyin, ilgiri-kéyin bolup üch wilayette wilayet derijilik hökümet we nahiye derijilik 25 hökümet quruldi.
. 1945-yili 11-ayning 17-küni, Altay Wilayetlik mehkime «Xenzu puxralarning menpeetini qoghdash toghrisida qarar»ni élan qildi. Töwendikisi shu qararning Xenzuche nusxisi.
. 1945-yili 12-ayning 16-17-künliri üch wilayet inqilabi hökümiti resmiy quruldi.
16-17 декабря 1945 года, день образования Революционного Правительства "Трех провинций"
. Bu eyni chaghdiki ammining tebriklesh paaliyitidin körünüsh.
. Üch wilayet inqilabi hökümiti xizmet qilghan jay
.
(4) Milliy Armiyining Qurulushi hemde Qoralliq Küresh, Milliy Armiye Ishletken Bir Qisim Qoral-Jabduqlar
1945-yili 4-ayning 8-küni, üch wilayet partizanliri resmiy muntizim Milliy Armiye bolup teshkillendi
. Üch wilayet waqitliq hökümiti ötküzgen Milliy Armiyening bayraq qobul qilish murasimi
. Üch wilayet Milliy Armiyisining bash shitabi
. Miliiy Armiye qurulghandin kéyin, üch wilayet waqitliq hökümiti qoshun qurulushi we hökümet apparati qurulushini chongqur qanat yaydurdi
.
Milliy Armiyining bash shitab rehberliri ofitsér-eskerler bilen bille
. Exmetjan Qasimi Qumul partizanlirining rehberliri bilen bille
. Waqitliq Hökümetning herbiy sot rehberliri bilen xizmetchiliri
. Milliy Armiye doxturxanisining rehberliri doxtur-sistéraliri
. Exmetjan Milliy Armiye ofitsér-eskerlirining turmush ehwalini igilimekte
Milliy Armiyining Atliq qismi
Milliy Armiye qurulghan deslepki mezgildiki ayal eskerler(Медсестры)
1945-yili Milliy Armiye Ghuljidiki Bayandayda ofitsérlar mektipi qurup, wizwot, rota, brigadadin ibaret üch derijilik ofitsérlarni nöwet bilen terbiyilidi
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Tor bet retliniwatidu... Страница редактируется...
