Gheni batur
From Wikipedia
Jump to: navigation, Izdash
Ғени батур

Үч вилайәт Инқилави Нилқа қозғилиңиниң асаслиқ рәһпәрлиридин бири, уйғур хәлқиниң хәлиқ қәхирмани, һәрби қомандан Ғени Муһәммәт Бақир 1901 - йили Ғулҗа наһийә Қаш йезисиниң Турдийуз мәһәллисидә кәмбәғәл диһқан аилисидә дунйаға кәлгән. Ғени кичигидинла ишчан, батур, кучлук, ғәйрәтлик бала болуп, бала вақтида челишта даң чиқириду вә егиз бой, гәвдилик, йоған баш, кәң вә созуқ йузи қип - қизил, қой көз, кәм сөз адәм болуп йетилип чиқиду. Ғени 16 йаш вақитлирида бир куни Тоққуз - Тарада батурлуқ һәққидә сөз қиливатқан атлиқ бир қазақ йигиткә «мән мушу ала етиңни ашу қара йағач тувигә апирип әкәлсәм немә дәйсән ?» дәп 150 митир арлиқни көрсутиду. Қазақ йигит әгәр дигиниңдәк қилсаң, атни саңа бәрдим. қилалмисаң аву торуқ етиң миниң» дәйду, Ғени барған пети атни йәлкисигә елип маңиду, қийқас көтурулиду. Ғени атни көтуруп қарйағачтин 100 митир нери йәргә елип берип, қайтуруп әкилиду. Хәлиқ һәйран қалиду. шуниң билән Ғениниң «батур» дегән нами путун Или райониға тарқилиду. һәм зулумға җазанихорлуққа қарши һәрикәт қилидиған ночилар Ғениниң әтрапиға топлишишқа башлайду. Улар залим бәгләр, җазанихор байлар, әмәлдарларни тиллайду, мәсхирә қилиду, епи кәлсә уларниң мал мулкини оғурлап, йитим - йисирларға тарқитип бериду. Шуңа Ғени 1944 йилиғичә көп қетим турмиләргә ташлиниду, һәр қетим қамалғанда кишәнни узуп ташлап качиду. Әң ахирқи қетим Ғени 1944 - йили 4 - айниң 5 - куни душәнбә Урумчи 2 - турмидин (һазирқи Урумчи шәһәрлик хәлиқ сот мәһкимиси орнида) қечип Нилқа әтрапида йошурнуп йуриду. Шу кунләрдә Нилқа тағлирида гомидаңға қарши һәрикәт елип бериватқан Фатих батур, Әкбәр батур, Қурбан Бурһанидов, Осман Ибрайимов , Сийит Аван (Әкбәрниң иниси), Нур Оболов, Һошур Мамутов, Мусақан Қурбан, Хәмит муслимов (Фатих батурниң иниси), Рәпиқ Байчурин қатарлиқ партизанлар гурупписи Ғени батурниң Урумчи турмисидин қечип кәлгинини аңлап, уни издәп тапиду, шуниң билән Ғени инқилапқа қетилиду. Партизанлиқ шитап қурулғанда Ғени 2- партизанлар гурписиға мәсул болиду, бу гурпида зулумға қарши, әркинликкә интилгүчи 200 дин артуқ партизан бар еди. Ғени шундин башлап һәрқайсу уруш райунлирида батурлуқ көрситиду вә кишиләр тәрипидин Ғени батур дәп тәриплиниду. Ғени батур вә партизанлар гоминдаңниң Ғулҗа тәрәптин 10 машинида кәлгән әскирини тосуп зәрбә берип, Мазар райониға киргузмәй йоқутуп уларниң қорал йарақлирини ғәнимәт алиду. Султан овәйс мазириға йошурун кирип, сақчи идарисини пачақлап ташлайду. Һәр милләт хәлқидин қамалған 30 нәччә кишини қутулдуруп чиқиду. Ғени йәнә Қара су, Суптай, Мазар районидики урушта атлиқ икки қолида икки мавзур билән йамғурдәк йиғиватқан оққа қаримай душмән сепини йерип өтуду. Душмән топиға атлиқ бесип кирип душмән қолидики қорални тартип елип чиқиду. Ғениниң бундақ батурлиғи хәлиқ ичидә һәрхил әпсаниларниң келип чиқишиға сәвәп болиду. Ғени аршаңни елиш урушида еғир йарлинип Алмутуға давалинишқа бариду вә давалинип қайтип кәлгәндин кейин вақитлиқ һокумәт униң қәхирманлиқ җасарити, қоманданлиқ маһаритини нәзәргә елип, униңға полковниклиқ һәрби унван вә « хәлиқ қәхирмани» дигән һөрмәтлик намни бериду. У азатлиққа қәдәр уч вилайәт һөкумитиниң әзаси, милли армийә һәрби сот мәһкимисиниң башлиғи қатарлиқ вәзипиләрдә болиду. У бу җәрйанда «җумһурйәт», «азатлиқ », «истиқлалийәт», «баһадурлуқ учун» қатарлиқ көплигән ординлар билән тартуқлиниду. Азатлиқтин кейин өлкилик сийаси мәсләһәт кеңәш йиғиниға қатнишиду. Кейин Фатих батур билән Ләнҗуда 1953- йилиғичә дәм алиду. 1953 - йилиниң ахири қайтип келип өлкилик сийаси мәсләһәт кеңишигә әза болиду. 1954- йилиниң ахири Ғулҗиға кетиду вә 1956 - йилиниң ахири һазирқи Қазақистанға чиқип кетиду. 1981 - йили 79 йешида Алмута шәһиридә вапат болиду.
TRANSLITERATION and editing Uyghur-Cyrillic: Emeren

"Что написано пером - не срубишь топором" (пословица)--
"қәләмдә йезилғанни палта биләнму чапалмайсән"(мақал)